interlokutor nagle zaczynał purpurowieć, nadymać się od powstrzymywanego śmiechu i gorliwie odchrząkiwać, najwyraźniej wyobrażając sobie prorektora nie z gwiazdą Orderu Świętej Anny, tylko w czepeczku i z różową podwiązką. Historia miała dla pana Serafima również i inne smutne następstwa. Nie tylko od tej pory utracił całkowicie ciekawość do płci pięknej, ale jeszcze zaczął bardzo nieawantażownie trząść głową, nerwowo zarzucać okiem, a i dawnej błyskotliwości naukowej już u niego nie obserwowano. Ale i urwisowi kawał nie uszedł płazem. Wszyscy oczywiście dowiedzieli się natychmiast, kto wyciął prorektorowi taką sztuczkę (Aleksy Stiepanowicz i spółka nie za bardzo zresztą ukrywali, czyjego autorstwa było to przedstawienie), i władze gubernialne dały byłemu studentowi do zrozumienia, że lepiej będzie dla niego, jeśli zmieni miejsce zamieszkania. Wtedy właśnie niepocieszona matka napisała do naszego przewielebnego, błagając, by wziął kłopotliwą latorośl majora Lentoczkina do Zawołżska pod swój pasterski nadzór, przysposobił do jakiejś pracy i oduczył robienia głupstw i płatania figli. Mitrofaniusz zgodził się – z początku ze względu na pamięć towarzysza broni, a potem, kiedy poznał bliżej Aleksego Stiepanowicza, już był po prostu rad z takiego podopiecznego. * * * Lentoczkin junior podbił surowego biskupa nieokiełznaną zuchwałością i kompletną obojętnością na fakt, że jest pod każdym względem od władyki zależny. To, czego Mitrofaniusz od innych za nic by nie zniósł – brak szacunku i otwarta drwina – ze strony Aloszy go nie złościło, tylko bawiło, a może nawet zachwycało. Zacząć trzeba od tego, że Alosza był bezbożnikiem, i to nie z takich, wiecie, agnostyków, jakich teraz wielu namnożyło się pośród wykształconych ludzi – tak że kogo tylko spytać, prawie każdy odpowiada: „Dopuszczam istnienie wyższego rozumu, ale w pełni za to nie ręczę” – tylko najbardziej jak to możliwe zdeklarowanym ateistą. Zaraz przy pierwszym spotkaniu w pałacu archijerejskim, w pokoju ze świętymi obrazami, pod promiennymi spojrzeniami ewangelistów, sprawiedliwych i wielkich męczennic, między młodym człowiekiem a Mitrofaniuszem doszło do sprzeczki na temat wszechwiedzy i miłosierdzia Najwyższego, która zakończyła się tym, że biskup przepędził bluźniercę na zbity łeb. Potem jednak, kiedy nieco ostygł, kazał znów po niego posłać, napoił bulionem z pierożkami i mówił z nim już inaczej: wesoło i przyjaźnie. Wyszukał młodemu człowiekowi odpowiednią posadę – młodszego audytora w konsystorzu, umieścił na kwaterze u dobrej, troskliwej gospodyni i kazał bywać na archijerejskich pokojach bez uprzedzenia, z czego Lentoczkin, który nie zdążył jeszcze nawiązać w Zawołżsku znajomości, korzystał bez żadnych ceremonii: i biesiadował, i w biskupiej bibliotece godzinami przesiadywał, i nawet długo rozprawiał przed Mitrofaniuszem o tym i owym. Bardzo wielu uważałoby za niebywałe szczęście słuchanie wywodów biskupa, z którym rozmowa była nie dość, że pouczająca, to i w najwyższym stopniu przyjemna, Lentoczkin jednak więcej paplał sam – a Mitrofaniusz nic, nie przerywał, tylko słuchał z wyraźną przyjemnością. Doszło do tego zbliżenia niewątpliwie dlatego, że spośród wszystkich ludzkich zalet władyka niemal na pierwszym miejscu stawiał bystrość umysłu i niechęć do przypochlebiania się, a Lentoczkin posiadał obie te cechy w najwyższym stopniu. Siostra Pelagia, której Aleksy Stiepanowicz od samego początku się nie spodobał (cóż, zazdrość to uczucie spotykane również u osób zakonnego stanu), mówiła, że skłonność Mitrofaniusza do chłopaczka bierze się również z ducha współzawodnictwa – chce rozłupać ten twardy orzeszek, rozbudzić w nim Wiarę. Kiedy mniszka zarzuciła władyce światową próżność, ten nie próbował się z nią spierać, tylko na swoją obronę powołał się na to, że jest to grzech niewielki i w pewnej mierze nawet usprawiedliwiony przez Pismo Święte, jako że powiedziano: „Powiadam wam, że takaż radość będzie w niebiesiech z jednego skruszonego grzesznika, co z dziewięćdziesięciu i dziewięciu sprawiedliwych, którzy skruchy nie potrzebują”. A nam się wydaje, że oprócz tego chwalebnego dążenia do uratowania żywej człowieczej duszy była tam także pewna przyczyna psychologiczna, z której przewielebny najpewniej sam nie zdawał sobie sprawy. Będąc z racji swej godności zakonnej pozbawiony rozkosznego